Điều bạn chưa biết về hành vi phạm tội

Hành vi phạm tội là gì? Có phải mọi hành vi phạm tội đều trái quy định pháp luật không? Bài viết sau đây của Luật Quang Huy sẽ giúp bạn làm rõ những quy định liên quan đến hành vi phạm tội.

1. Hành vi phạm tội là gì?

Hành vi phạm tội là những hành vi được thực hiện bằng hành động hoặc không hành động, thỏa mãn những dấu hiệu cấu thành tội phạm được quy định trong bộ luật hình sự cụ thể theo từng loại tội phạm, hành vi phạm tội là những hành vi trái với quy định của pháp luật, hành vi phạm tội bao gồm dấu hiệu chủ thể, mặt chủ quan, mặt khách quan để cấu thành tội phạm.

2. Ví dụ về hành vi phạm tội

VÍ dụ: A (18 tuổi) và B (15 tuổi) yêu nhau được 3 tháng và có quan hệ tình dục nhiều lần nhưng cả hai đều tự nguyện, sẽ không có chuyện gì nếu như lúc B phát hiện mình mang bầu và định nói với bố mẹ A và bố mẹ mình để giải quyết, vì lo sợ bị đánh chửi và lo bị tố cáo nên A đã khuyên B phá thai nhưng B không phá, nhiều lần đe dọa B phá thai nhưng không được nên A đã nghĩ bụng sẽ giết B để diệt khẩu. Một hôm A hẹn B đi uống nước lúc trở B về nhà A đã nảy sinh ý định giết B, A rút con dao đã giấu trong người ra đâm B một nhát khiến B tử vong.

Trong trường hợp này thì A đã 20 tuổi và bạn gái B mới có 15 tuổi nếu dựa trên quy định của pháp luật Việt Nam được ghi nhận trong Bộ luật hình sự thì việc quan hệ này là sai quy định pháp luật. Với hành vi phạm tội này có thể xem vào tội giao cấu với người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi được quy định tại Điều 145 Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi bổ sung năm 2017. A cũng phạm vào tội cố ý giết người.

3. Ví dụ về hành vi phạm tội không hành động

Ví dụ: A và B là thợ bắt ong, Tối nọ hai người đi bắt ong nhưng không may B bị ong đốt thấy B bị ong đốt A đã bỏ chạy và không cứu giúp không gọi người cứu và B tử vong.

Trường hợp này A đã không cứu giúp người khiến B tử vong Tội không cứu giúp người đang ở trong tình trạng nguy hiểm đến tính mạng theo quy định của Bộ luật hình sự, đây là hành vi phạm tội không hành động.

4. Thực hiện hành vi phạm tội là gì?

Thực hiện hành vi phạm tội là việc chủ thể đủ năng lực trách nhiệm hình sự là cá nhân hay pháp nhân thực hiện các hành vi có tính chất nguy hiểm, gây hậu quả nghiêm trọng cho xã hội.

5. Dấu hiệu cấu thành của hành động phạm tội

Hành vi phạm tội là hành vi thỏa mãn các dấu hiệu của cấu thành tội phạm. Xét về tính chất, hành vi phạm tội là hành vi có tính gây thiệt hại đáng kể cho xã hội, có lỗi và được quy định trong Luật hình sự và xét về cấu trúc, hành vi phạm tội đòi hỏi có những dấu hiệu sau:

• Chủ thể thực hiện phải là người có năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự cũng như phải thoả mãn các dấu hiệu đặc biệt khác (dấu hiệu chủ thể đặc biệt) nếu cấu thành tội phạm đòi hỏi;
• Về mặt khách quan, chủ thể phải có hành động hoặc không hành động thỏa mãn các dấu hiệu khách quan của cấu thành tội phạm (hành vi, hậu quả, quan hệ nhân quả, đối tượng tác động…);
• Về mặt chủ quan, chủ thể phải có lỗi, cố ý hoặc vô ý tuỳ từng cấu thành tội phạm cũng như chủ thể phải có động cơ, mục đích nhất định nếu cấu thành tội phạm đòi hỏi.

Cần phân biệt hành vi phạm tội với hành vi khách quan. Hành vi phạm tội là thể thống nhất giữa hành vi khách quan với các dấu hiệu khách quan và chủ quan khác mà cấu thành tội phạm đòi hỏi. Trong đó, hành vi khách quan được hiểu là biểu hiện ra bên ngoài của con người được ý thức kiểm soát và ý chí điều khiển nhằm đạt mục đích nhất định.

6. Thế nào là hành vi không cấu thành tội phạm?

Theo quy định tại Điều 157 Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021, hành vi không cấu thành tội phạm: Cấu thành tội phạm là tổng hợp các dấu hiệu pháp lý đặc trưng cho một tội phạm cụ thể được quy định trong Bộ luật hình sự. Hành vi không cấu thành tội phạm là hành vi của người hoặc pháp nhân nào đó không thỏa mãn các dấu hiệu pháp lý của một cấu thành tội phạm cụ thể được quy định trong Bộ luật Hình sự.

7. Các loại hành vi phạm tội

Hành vi phạm tội được chia thành hành vi hành động hoặc hành vi không hành động, cụ thể như sau:

• Hành vi phạm tội thực hiện bằng hành động của cá nhân, tổ chức gây thiệt hại nghiêm trọng xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của chủ thể khác, gây rối loạn trật tự xã hội. Ví dụ như hành động giết người, cướp giật tài sản, hiếp dâm, lây truyền dịch bệnh,…
• Hành vi phạm tội thể hiện thông qua việc các cá nhân, tổ chức không thực hiện hành động ví dụ làm ngơ, không tố giác tội phạm, không cứu người đang gặp nguy hiểm đến tính mạng… gây ảnh hưởng đến quyền lợi ích của người khác và xâm phạm đến lợi ích chung gây rối loạn trật tự xã hội thì vẫn được xác định là hành vi phạm tội.

8. Hậu quả của hành vi phạm tội

Hậu quả thiệt hại là các thiệt hại do hành vi khách quan gây ra cho quan hệ xã hội là khách thể bảo vệ của luật hình sự và cũng là khách thể của tội phạm.

Thiệt hại gây ra cho khách thể của tội phạm được thể hiện qua sự biến đổi tình trạng bình thường của đối tượng tác động của tội phạm. Tính chất và mức độ của thiệt hại được xác định bởi tính chất và mức độ biến đổi của các đối tượng tác động của tội phạm như ở các tội xâm phạm sức khoẻ hoặc bởi những đặc điểm của chính đối tượng tác động đã bị hành vi khách quan của tội phạm làm biến đổi tình trạng. Tội phạm nào cũng có thể gây ra hậu quả thiệt hại, cũng có thể gây ra sự biến đổi tình trạng bình thường của đối tượng tác động của tội phạm.

Hậu quả thiệt hại là thiệt hại gây ra cho quan hệ xã hội được luật hình sự bảo vệ, thể hiện dưới các dạng:

• Thiệt hại về vật chất;
• Thiệt hại về thể chất;
• Thiệt hại về tinh thần;
• Các biến đổi khác (trong đó có tình trạng nguy hiểm).

9. Có phải mọi hành vi phạm tội đều trái quy định pháp luật?

Tất cả hành vi phạm tội đều trái pháp luật, do hành vi vi phạm pháp luật trái với quy định của pháp luật gây ảnh hưởng đến cá nhân, cơ quan, tổ chức, gây rối loạn trật tự xã hội. Mọi hành vi phạm tội đều trái pháp luật tuy nhiên tùy thuộc vào tính nguy hiểm, mức nguy hại cho xã hội mà cơ quan chức năng có thể căn cứ để xét cấu thành tội phạm theo quy định bộ luật hình sự hoặc các cách thức xử lý khác như xử phạt hành chính, dân sự.

Tuy nhiên các hành vi phạm tội có thể trái với quy định pháp luật nhưng không phải tất cả các hành vi trái quy định pháp luật đều phải chịu trách nhiệm pháp lý như các trường hợp:

• Chủ thể thực hiện hành vi phạm tội, thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội nhưng không có năng lực hành vi dân sự như người bị mắc bệnh tâm thần, không có khả năng nhận thức, làm chủ hành vi.
• Người chưa đủ tuổi chịu trách nhiệm pháp lý là người dưới 14 tuổi theo quy định Bộ luật hình sự.
• Các trường hợp được miễn trách nhiệm pháp lý, hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm.
• Thực hiện hành vi phạm pháp luật do phòng vệ chính đáng.
• Thực hiện hành vi vi phạm pháp luật trong thì thế cấp thiết.
• Thực hiện hành vi gây thiệt hại trong quá trình thực hiện nhiệm vụ cơ quan nhà nước.
• Thực hiện các hành vi vi phạm do hoạt động nghiên cứu, thử nghiệm, áp dụng tiến bộ khoa học công nghệ xảy ra rủi ro.

10. Cơ sở pháp lý

• Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017;
• Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2021.

Trên đây là bài tư vấn của chúng tôi về vấn đề hành vi phạm tội là gì. Qua bài viết này, chúng tôi mong rằng sẽ giúp các bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này.

Để được tư vấn đầy đủ và chính xác nhất, mời quý khách hàng liên hệ tới Tổng đài tư vấn Luật hình sự trực tuyến qua HOTLINE 19006588 của Luật Quang Huy để nhận tư vấn thêm về vấn đề mà quý khách hàng đang gặp phải.

Trân trọng./.