Chế độ thai sản đối với nữ khi sinh con, nhận nuôi con nuôi

Chào Luật sư, tôi có một số thắc mắc liên quan đến chế độ thai sản cho nữ khi sinh con và nhận nuôi con nuôi như sau:

Về điều kiện hưởng chế độ thai sản của bảo hiểm xã hội (BHXH)? Thời gian hưởng và mức hưởng? Hồ sơ bảo hiểm thai sản?

Chào bạn, cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi câu hỏi tới Luật Quang Huy. Về vấn đề chế độ thai sản cho nữ khi sinh con và nhận nuôi con nuôi, căn cứ vào những quy định của pháp luật, chúng tôi xin tư vấn như sau:

1. Điều kiện hưởng chế độ thai sản khi sinh con và nhận nuôi con nuôi

Khác với các lĩnh vực khác, Bảo hiểm xã hội mang mục đích của an sinh xã hội. Tuy nhiên, để được hưởng những những ưu đãi xã hội này thì người lao động cần phải đáp ứng những yêu cầu cũng như những điều kiện cụ thể. Và chế độ thai sản là một bộ phận của Bảo hiểm xã hội và cũng không nằm ngoài những quy định chung đó. Căn cứ tại Điều 31 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 quy định về Điều kiện hưởng chế độ thai sản như sau:

1. Người lao động được hưởng chế độ thai sản khi thuộc một trong các trường hợp sau đây:

b) Lao động nữ sinh con;

d) Người lao động nhận nuôi con nuôi dưới 06 tháng tuổi;

2. Người lao động quy định tại các điểm b, c và d khoản 1 Điều này phải đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 06 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi.

Theo quy định trên, thông thường người lao động nữ khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi phải tham gia đóng bảo hiểm xã hội từ đủ 06 tháng trở lên trong vòng 12 tháng trước khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi. Đây là khoảng thời gian bắt buộc mà luật quy định và người lao động nữ cần phải tham gia đủ thời gian theo luật quy định mới đủ điều kiện được hưởng bảo hiểm thai sản.

Thời gian 12 tháng trước khi sinh con, nhận con nuôi được hướng dẫn cụ thể tại Khoản 1 Điều 9 Thông tư 59/2015/TT-BLĐTBXH như sau:

• Trường hợp 1: Khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi trước ngày 15 của tháng, thì tháng sinh con hoặc nhận con nuôi không được tính vào thời gian 12 tháng trước khi sinh con hoặc nhận con nuôi.
• Trường hợp 2: Khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi từ ngày 15 trở đi của tháng và tháng đó có đóng bảo hiểm xã hội, thì tháng sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi được tính vào thời gian 12 tháng trước khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi. Trường hợp tháng đó không đóng bảo hiểm xã hội thì thực hiện theo quy định tại điểm a khoản này.

Ví dụ 1: Chị A sinh con vào ngày 12/3/2019, thì khoảng thời gian 12 tháng trước khi sinh con được tính từ tháng 3/2018 đến tháng 02/2019. (ngày chị A sinh con là ngày 12/3 nên tháng này sẽ không được tính vào khoảng thời gian 12 tháng trước khi sinh con). Nếu trong khoảng thời gian này, chị A đóng đủ 06 tháng bảo hiểm xã hội thì sẽ được hưởng chế độ thai sản khi sinh con.

Ví dụ 2: Chị B nhận con nuôi vào ngày 19/3/2019, thì khoảng thời gian 12 tháng trước khi nhận con nuôi sẽ được tính từ tháng 4/2018 đến tháng 3/2019 (ngày chị B nhận con nuôi là ngày 19/3 nên tháng này sẽ được tính vào khoảng thời gian 12 tháng trước khi nhận nuôi con nuôi). Nếu trong khoảng thời gian này, chị B đóng đủ 06 tháng bảo hiểm xã hội sẽ được đủ điều kiện được hưởng chế độ thai sản khi nhận con nuôi.

2. Thời gian hưởng chế độ thai sản khi sinh con và nhận nuôi con nuôi

2.1 Thời gian hưởng chế độ thai sản khi sinh con

Nếu như giai đoạn mang thai là giai đoạn khó khăn và gian nan nhất, thì khi sinh con sẽ là thời khắc nguy hiểm nhất, nguy hiểm đến sức khỏe và tính mạng đối với lao động nữ cũng như đối với con của họ. Sau khi sinh con, người lao động nữ bị suy giảm về sức khỏe, sức lao động. Đồng thời, khi con sinh ra rất cần sự chăm sóc của mẹ, nhất là trong khoảng thời gian đầu sau khi sinh, cần có thời gian để nghỉ dưỡng sức sau sinh cũng như chăm sóc con mới đẻ.

Về thời gian hưởng chế độ thai sản khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi được quy định tại Khoản 1 Điều 34 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 như sau:

1. Lao động nữ sinh con được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản trước và sau khi sinh con là 06 tháng. Trường hợp lao động nữ sinh đôi trở lên thì tính từ con thứ hai trở đi, cứ mỗi con, người mẹ được nghỉ thêm 01 tháng.

Thời gian nghỉ hưởng chế độ thai sản trước khi sinh tối đa không quá 02 tháng.

Như vậy, lao động nữ sinh con được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản trước và sau khi sinh con. Ngoài ra tại điều này cũng quy định về thời gian hưởng thai sản của một số trường hợp đặc biệt như sau:

• Trường hợp sau khi sinh con, nếu con dưới 02 tháng tuổi bị chết thì mẹ được nghỉ việc 04 tháng tính từ ngày sinh con;
• Nếu con từ 02 tháng tuổi trở lên bị chết thì mẹ được nghỉ việc 02 tháng tính từ ngày con chết

Nhưng thời gian nghỉ việc hưởng chế độ nghỉ thai sản không vượt quá thời gian tối đa là 06 tháng, tính cả ngày nghỉ lễ, Tết, ngày nghỉ hàng tuần và chế độ nghỉ thai sản này không tính vào thời gian nghỉ việc riêng theo quy định của pháp luật về lao động.

2.2 Thời gian hưởng chế độ thai sản khi nhận nuôi con nuôi

Trong thực tế đời sống, việc nhận nuôi con nuôi đã trở nên phổ biến, với nhiều lý do và mục đích khác nhau, nhưng lý do cơ bản nhất là vì lòng từ tâm, lòng thương người, muốn cưu mang, giúp đỡ những người rơi vào hoàn cảnh khó khăn. Với quan niệm như vậy, việc nhận con nuôi, nhận cha mẹ nuôi đã được thực hiện khá rộng rãi trong đời sống nhân dân.

Khi nhận con nuôi, những người cha mẹ nuôi cần phải có trách nhiệm chăm sóc, dậy dỗ. Theo quy định của pháp luật, họ được hưởng chế độ thai sản của bảo hiểm xã hội được quy định tại Điều 36 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 như sau:

Người lao động nhận nuôi con nuôi dưới 06 tháng tuổi thì được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản cho đến khi con đủ 06 tháng tuổi. Trường hợp cả cha và mẹ cùng tham gia bảo hiểm xã hội đủ điều kiện hưởng chế độ thai sản quy định tại khoản 2 Điều 31 của Luật này thì chỉ cha hoặc mẹ được nghỉ việc hưởng chế độ.

Như vậy, theo quy định của pháp luật hiện hành, đối với trường hợp lao động nữ nhận nuôi con nuôi sẽ được hưởng chế độ bảo hiểm thai sản cho tới khi con nuôi đủ 06 tháng tuổi.

3. Mức hưởng chế độ thai sản khi sinh con và nhận nuôi con nuôi

Bản chất của chế độ bảo hiểm thai sản của bảo hiểm xã hội là hỗ trợ một phần thu nhập khi người lao động nữ khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi rơi vào tình trạng mất thu nhập đột ngột, để người lao động ổn định cuộc sống, đáp ứng những nhu cầu thiết yếu hằng ngày.

Theo quy định về chế độ thai sản hiện hành, cách tính tiền bảo hiểm thai sản cho nữ khi sinh con và nhận nuôi con nuôi được quy định tại Điều 39 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014, như sau:

1. Người lao động hưởng chế độ thai sản theo quy định tại các Điều 32, 33, 34, 35, 36 và 37 của Luật này thì mức hưởng chế độ thai sản được tính như sau:

a) Mức hưởng một tháng bằng 100% mức bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội của 06 tháng trước khi nghỉ việc hưởng chế độ thai sản…

b) Mức hưởng một ngày đối với trường hợp quy định tại Điều 32 và khoản 2 Điều 34 của Luật này được tính bằng mức hưởng chế độ thai sản theo tháng chia cho 24 ngày;

c) Mức hưởng chế độ khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi được tính theo mức trợ cấp tháng quy định tại điểm a khoản 1 Điều này, trường hợp có ngày lẻ hoặc trường hợp quy định tại Điều 33 và Điều 37 của Luật này thì mức hưởng một ngày được tính bằng mức trợ cấp theo tháng chia cho 30 ngày.

2. Thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng được tính là thời gian đóng bảo hiểm xã hội, người lao động và người sử dụng lao động không phải đóng bảo hiểm xã hội.

Theo đó, cách tính tiền trợ cấp thai sản như sau:

• Mức hưởng bảo hiểm thai sản bằng 100% mức lương bình quân đóng bảo hiểm xã hội 06 tháng trước khi nghỉ việc hưởng chế độ thai sản. Trong trường hợp chưa đóng đủ 6 tháng thì mức hưởng khi khám thai căn cứ vào bình quân tiền lương các tháng đã đóng bảo hiểm xã hội.
• Mức hưởng một ngày đối với chế độ khám thai: được tính bằng mức hưởng chế độ thai sản chia cho 24 ngày.
• Mức hưởng bảo hiểm thai sản khi nhận nuôi con nuôi cũng được tính bằng 100% mức lương bình quân đóng bảo hiểm 06 tháng trước khi hưởng chế độ thai sản. Trong trường hợp có lẻ ngày thì mức hưởng của một ngày sẽ được tính bằng mức trợ cấp hằng tháng chia cho 30 ngày.

Ngoài ra, người lao động nữ khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi còn được hưởng một khoản trợ cấp một lần khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi, tại Điều 38 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 quy định như sau:

Lao động nữ sinh con hoặc người lao động nhận nuôi con nuôi dưới 06 tháng tuổi thì được trợ cấp một lần cho mỗi con bằng 02 lần mức lương cơ sở tại tháng lao động nữ sinh con hoặc tháng người lao động nhận nuôi con nuôi.

Ngoài khoản tiền trợ cấp hằng tháng, người lao động nữ khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi dưới 06 tháng tuổi còn được hưởng một khoản trợ cấp một lần khi sinh con bằng 02 lần mức lương cơ sở tại tháng mà người lao động đó sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi.

Sau khi sinh con, người lao động nữ bị suy giảm về sức khỏe, có thể khó phục hồi hoàn toàn sau khi hết thời gian hưởng chế độ thai sản của bảo hiểm xã hội. Vì vậy, người lao động nữ có thể được nghỉ dưỡng sức sau sinh, về thời gian hưởng và mức hưởng đã được quy định cụ thể tại Điều 41 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014.

Sau khoảng thời gian nghỉ thai sản, trong khoảng thời gian 30 ngày đầu làm việc mà sức khỏe chưa phục hồi thì được hưởng chế độ dưỡng sức sau sinh với cách tính trợ cấp thai sản khi dưỡng sức phục hồi sức khỏe sau thai sản một ngày bằng 30% mức lương cơ sở:

• Tối đa 10 ngày đối với lao động nữ sinh một lần từ hai con trở lên;
• Tối đa 07 ngày đối với lao động nữ sinh con phải phẫu thuật;
• Tối đa 05 ngày đối với các trường hợp khác.

4. Hồ sơ hưởng chế độ thai sản khi sinh con và nhận nuôi con nuôi

Sau khi đã biết được những điều kiện được hưởng bảo hiểm thai sản cũng như nắm rõ được các chế độ hưởng lương thai sản của mình. Người lao động nữ đã đáp ứng đầy đủ các điều kiện được hưởng thai sản trên cần làm thủ tục hưởng chế độ thai sản, nộp hồ sơ thai sản cho người sử dụng lao động để kịp thời giải quyết các quyền lợi cho mình.

Về hồ sơ thủ tục hưởng chế độ thai sản, được quy định tại Điều 101 Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014:

1. Hồ sơ hưởng chế độ thai sản đối với lao động nữ sinh con bao gồm:

a) Bản sao giấy khai sinh hoặc bản sao giấy chứng sinh của con;

b) Bản sao giấy chứng tử của con trong trường hợp con chết, bản sao giấy chứng tử của mẹ trong trường hợp sau khi sinh con mà mẹ chết;

c) Giấy xác nhận của cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có thẩm quyền về tình trạng người mẹ sau khi sinh con mà không còn đủ sức khỏe để chăm sóc con;

d) Trích sao hồ sơ bệnh án hoặc giấy ra viện của người mẹ trong trường hợp con chết sau khi sinh mà chưa được cấp giấy chứng sinh;

3. Trường hợp người lao động nhận nuôi con nuôi dưới 06 tháng tuổi phải có giấy chứng nhận nuôi con nuôi.

5. Danh sách người lao động nghỉ việc hưởng chế độ thai sản do người sử dụng lao động lập.

Muốn được hưởng những quyền lợi chính đáng của mình, người lao động cần phải biết được thành phần hồ sơ hưởng chế độ thai sản như trên, và làm hồ sơ hưởng chế độ thai sản để giải quyết quyền lợi cho mình một cách nhanh chóng, kịp thời, không lãng phí thời gian, công sức, tiền bạc…

Về thủ tục giải quyết chế độ thai sản và thời hạn nộp hồ sơ chế độ thai sản đối với nữ khi sinh con, nhận nuôi con nuôi được quy định tại Điều 102 luật bảo hiểm xã hội năm 2014

• Trong thời hạn 45 ngày kể từ ngày trở lại làm việc, người lao động có trách nhiệm nộp hồ sơ hưởng bảo hiểm thai sản cho người sử dụng lao động;
• Trường hợp người lao động thôi việc trước thời điểm sinh con, nhận nuôi con nuôi thì nộp hồ sơ và xuất trình sổ bảo hiểm xã hội cho cơ quan bảo hiểm xã hội;

• Trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày nhận đủ hồ sơ thai sản từ người lao động, người sử dụng lao động có trách nhiệm lập hồ sơ hưởng chế độ thai sản nộp cho cơ quan bảo hiểm xã hội.

Thời hạn giải quyết chế độ thai sản như sau:

• Trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày nhận đủ hồ sơ bảo hiểm thai sản theo quy định từ người sử dụng lao động, cơ quan bảo hiểm xã hội phải giải quyết và tổ chức chi trả chế độ thai sản cho người lao động;
• Trong thời hạn 05 ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ bảo hiểm thai sản theo quy định từ người lao động thôi việc trước thời điểm khi sinh con, nhận nuôi con nuôi, cơ quan bảo hiểm xã hội phải giải quyết và tổ chức chi trả chế độ thai sản cho người lao động;
• Trường hợp cơ quan bảo hiểm xã hội không giải quyết thì phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do.

5. Cơ sở pháp lý

• • Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014
  • Thông tư 59/2015/TT-BLĐTBXH Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của luật bảo hiểm xã hội về bảo hiểm xã hội bắt buộc

Bài viết trên đã tư vấn và giải đáp đầy đủ những thắc mắc của bạn liên quan đến chế độ thai sản cho nữ khi sinh con và nhận nuôi con nuôi.

Nếu nội dung tư vấn còn chưa rõ, hoặc có thắc mắc cần tư vấn cụ thể hơn, bạn có thể kết nối tới Tổng đài tư vấn luật Bảo hiểm xã hội qua HOTLINE 19006588 của Luật Quang Huy để được tư vấn trực tiếp.

Trân trọng./.