Hiểu như thế nào là phạm tội có tính chất côn đồ?

Bộ Luật Hình sự quy định như thế nào về phạm tội có tính chất côn đồ? Bài viết này, Luật Quang Huy sẽ xoay quanh các định khung pháp lý liên quan đến xử phạt hành vi phạm tội có tính chất côn đồ của tội phạm.

1. Hiểu như nào là “có tính chất côn đồ”?

Khái niệm côn đồ được hiểu là hành động của những tên coi thường pháp luật, luôn luôn phá rối trật tự trị an, sẵn sàng dùng vũ lực và thích (hay) dùng vũ lực để uy hiếp người khác phải khuất phục mình, vô cớ hoặc chỉ vì một duyên cớ nhỏ nhặt là đâm chém, thậm chí giết người.

Hành động của chúng thường là xâm phạm sức khỏe, tính mạng, danh dự người khác, gây gổ hành hung người khác một cách rất vô cớ hoặc vì một duyên cớ nhỏ nhặt.

Ví dụ:  Đi xe đạp, xe máy va quẹt vào người khác, có khi chính mình có lỗi nhưng đã kiếm cớ để đánh hoặc giết người ta, mặc dù có thể người kia cũng có lỗi nhỏ. Những kẻ đâm thuê chém mướn phải coi là biểu hiện tính côn đồ.

Ngoài ra, Án lệ số 17/2018/AL đã xác định yếu tố được đánh giá là “có tính chất côn đồ” là việc:

Chỉ vì mâu thuẫn nhỏ nhặt trong sinh hoạt với nhau mà tội phạm đã dùng mã tấu chém nhiều nhát vào những vùng trọng yếu trên cơ thể của nạn nhân.

2. Phạm tội có tính chất côn đồ là gì?

Phạm tội có tính chất côn đồ là một trong những tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự được quy định tại điểm d khoản 1 Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017. Đồng thời, phạm tội có tính chất côn đồ trong một số tội danh cụ thể là một tình tiết định khung/định khung tăng nặng.

Ví dụ: Tội giết người quy định tại điểm n khoản 1 Điều 123 Bộ Luật Hình sự; Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác quy định tại điểm I khoản 1 Điều 134 Bộ Luật hình sự.

Hiện nay cũng chưa có văn bản cụ thể nào mô tả chi tiết hay hướng dẫn về phạm tội có tính chất côn đồ. Thực tiễn xét xử các vụ án cho thấy một số đặc điểm có thể được dùng để nhận định tính chất côn đồ của người phạm tội bao gồm như sau:

Thứ nhất, về tính chất mức độ nguy hiểm của yếu tố “côn đồ” được xem xét trong các trường hợp xâm phạm sức khỏe, tính mạng, danh dự người khác, đặc biệt là cố ý gây thương tích và giết người.

Tính chất “côn đồ” được thể hiện chủ yếu nhất là trong hành vi người thực hiện tội phạm sẵn sàng dùng vũ lực và thích (hay) dùng vũ lực, cố ý dùng các phương tiện, vũ khí sắc, nhọn, nguy hiểm và có tính sát thương cao như mã tấu, dao phay, kiếm, súng hoặc tác động mạnh như đâm, chém, bắn… vào các vùng trọng yếu của cơ thể như đầu, ngực, lưng, bụng,…

Những hành vi này khả năng gây thương tích cho nạn nhân cao hơn và nguy hiểm hơn nhiều so với các hành vi thông thường và có thể xảy ra hậu quả dẫn đến chết người. Bằng các phương thức thực hiện tội phạm này, người phạm tội nhanh chóng và dễ dàng đạt được mục đích của mình trong sự ghê rợn của nạn nhân cũng như mọi người xung quanh.

Thứ hai, đối tượng thực hiện hành vi “có tính chất côn đồ” thường là những người coi thường pháp luật, thường xuyên phá rối trật tự trị an. Thực tiễn cho thấy, hầu hết các đối tượng này là những người trình độ thấp, thất nghiệp, ăn chơi lêu lổng và là thành phần của nhiều tệ nạn xã hội khác.

Do đó, những đối tượng này thường có trình độ và ý thức pháp luật kém. Một trong những hành vi phổ biến hiện nay là thích gây sự, hành hung người khác, gây rối trật tự công cộng và nền tảng của “tính chất côn đồ” cũng được hình thành từ những hành vi sai trái nhỏ này.

Thứ ba, nguyên nhân để thực hiện hành vi phạm tội được xác định “có tính chất côn đồ” hay không cũng là yếu tố cần được xem xét. Có thể vì những nguyên nhân nhỏ nhặt, vô cớ hoặc vì những duyên cớ vô lý thì họ đã thực hiện hành vi phạm tội.

Những nguyên nhân này rất đơn giản như việc chỉ cần người khác có biểu hiện thái độ với đối tượng này họ sẽ xem là vô lễ hay khinh thường họ thì hành vi hành hung sẽ xảy ra. Ngoài ra còn có thêm những nguyên nhân khách quan vô lý khác như trả thù thay cho đàn anh, đàn em của họ hay thậm chí là tư tưởng chỉ cần thích là đánh.

Thứ tư, muốn giải quyết đúng đắn bất cứ vụ án hình sự nào đều đòi hỏi cơ quan tiến hành tố tụng phải nghiên cứu đầy đủ yếu tố nhân thân người phạm tội. Nhân thân người phạm tội tuy không phải là yếu tố cấu thành tội phạm nhưng những đặc điểm về nhân thân của họ có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định trách nhiệm hình sự, có ý nghĩa quan trọng cả về lý luận lẫn thực tiễn. Nhân thân người phạm tội là một yếu tố để đánh giá tính chất hành vi.

Nhân thân người phạm tội có tiền án, tiền sự; ý thức chấp hành pháp luật tại địa phương trước khi sự việc xảy ra; sau khi .sự việc xảy ra thái độ chấp hành triệu tập của cơ quan tiến hành tố tụng; thái độ đối với thương tích của bị hại. Đối với người phạm tội có hành vi “có tính chất côn đồ” thường là những người có nhân thân xấu, coi thường pháp luật.

Một số yếu tố khách quan khác cũng thể hiện được “tính chất côn đồ”. Sự chuẩn bị, trang bị vũ khí, phương tiện thực hiện tội phạm như mã tấu, dao phay, kiếm,… thể hiện ý chí mong muốn tước đoạt sức khỏe, tính mạng của người khác một cách hung hãn, côn đồ.

Động cơ và mục đích thực hiện tội phạm cũng rất vô lý như là chỉ để dọa nạt, uy hiếp người khác, bắt người khác phải khuất phục mình hoặc  nguy hiểm hơn là muốn tước đoạt tính mạng người khác.

Hơn nữa, tương quan lực lượng trong những vụ án này thường rất chênh lệch, chủ yếu là đánh hội đồng (nghĩa là ba bốn người cùng đánh một người). Ngoài ra, thời gian, địa điểm, không gian tội phạm được thực hiện cũng thể hiện yếu tố côn đồ trong vụ án hình sự.

3. Phạm tội có tính chất côn đồ phải chịu mức phạt thế nào?

Theo quy định pháp luật, tình tiết định khung “Có tính chất côn đồ” trong cấu thành tội “Cố ý gây thương tích” tại điểm i, khoản 1, Điều 134, Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 quy định:

Người nào cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể dưới 11% có tính chất côn đồ thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm. Về khoa học pháp lý, tính chất “côn đồ” được sử dụng là một trong những tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự hoặc tình tiết định khung hoặc định khung tăng nặng.

4. Phạm tội giết người có tính chất côn đồ bị phạt bao nhiêu năm tù?

Căn cứ điểm n khoản 1 Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017, mức phạt áp dụng cho tội giết người có tính chất côn đồ thì mức phạt đối với hành vi phạm tội này là:

• Tù từ 12 năm tới 20 năm;
• Hoặc tù chung thân;
• Hoặc tử hình.

Ngoài ra, việc áp dụng mức phạt cụ thể còn được Tòa án nhân dân căn cứ theo quy định tại Điều 50 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 như sau:

• Tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội: Căn cứ trực tiếp vào mức phạt cụ thể được quy định tại khoản 1 Điều 123 của Bộ luật Hình sự 2015; Các yếu tố cấu thành tội giết người (hành vi, hậu quả, mục đích, lỗi…);
• Nhân thân người phạm tội: Tòa án căn cứ vào các lý lịch người phạm tội, tiền án, tiền sự, sự chấp hành pháp luật của người phạm tội, mức độ ăn năn/hối cải của người phạm tội…;
• Các tình tiết giảm nhẹ và tăng nặng trách nhiệm hình sự: Người phạm tội có tình tiết giảm nhẹ/tăng nặng trách nhiệm hình sự không? Có bao nhiêu tình tiết,…;
• Ngoài ra, căn cứ trực tiếp vào hồ sơ vụ án, các tình tiết khác của vụ án như: Có yếu tố khách quan nào tác động đến người phạm tội không? Nguyên nhân trực tiếp dẫn đến hành vi phạm tội; Công cụ, phương tiện, thời gian, không gian phạm tội,…

Như vậy, tùy vào từng trường hợp cụ thể dựa vào hồ sơ vụ án, Tòa án sẽ ra quyết định cuối cùng phù hợp với tội danh của người phạm tội.

5. Cơ sở pháp lý

• Bộ Luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017.

Trên đây là toàn bộ câu trả lời của chúng tôi về phạm tội có tính chất côn đồ.

Nếu còn vấn đề thắc mắc hoặc chưa rõ bạn có thể liên hệ trực tiếp với chúng tôi qua Tổng đài tư vấn luật hình sự trực tuyến của HOTLINE 19006588 của Luật Quang Huy để được tư vấn trực tiếp.

Trân trọng./